YAJUE MAGONJWA MUHIMU YA KUKU/NDEGE WAFUGWAO ILI KUIKINGA NA KUIOKOA MIFUGO YAKO. [KUKU].

Ugonjwa ni nini? Ugonjwa ni mabadiliko kutoka katika afya ya kawaida ya mnyama/kuku. Hali hii hutokea pale

vimelea au vijidudu vinapoingia mwili wa mnyama, kwa kula vyakula vyenye sumu, au inapotokea kuna uhaba wa lishe au madini mwilini.

 

TOFAUTI ZA MUONEKANO KATI YA KUKU MWENYE AFYA NA KUKU MGONJWA

KUKU MWENYE AFYA NZURI

Ø  Macho na sura angavu

Ø  Hupenda kula na kunywa maji

Ø  Pua zilizo safi, upanga na undu mwekundu, manyoya

laini na yaliyopangika vizuri

Ø  Hupumua kwa utulivu

Ø  Sehemu ya kutolea haja huwa kavu

Ø  Kinyesi kikavu, cheupe na kisicho na rangi

Ø  Hutaga mayai kawaida

KUKU ASIYE NA AFYA NZURI

Ø  Huonekana mchovu na dhaifu

Ø  Hula na kunywa kidogo au zaidi ya kawaida

Ø  Hutoa kamasi puani, ute na matongotongo; manyoya

yaliyovurugika

Ø  Hupumua kwa shida na kwa sauti

Ø  Sehemu ya kutolea haja inakuwa na unyevunyevu na

kinyesi kuganda

Ø  Huharisha, kinyesi huwa na damu au minyoo

Ø  Hutaga mayai machache au husimama kutaga kabisa

Ø  Huwa na tabia ya kujitenga na wenzake katika kundi

MGONJWA MUHIMU YANAYOSABABISHWA NA BACTERIA

HOMA KALI YA MATUMBO (FOWL TYPHOID)

Maelezo: Ni ugonjwa wa kuku unaosababishwa na bacteria na hushambulia zaidi kuku

Wakubwa pia na vifaranga. Ugonjwa pia hushambulia aina zote za bata, kanga na ndege

wa porini.

Jinsi Ugonjwa Unavyoenea: Chanzo cha maambukizi ni maji na chakula kilichochafuliwa

na kinyesi cha kuku wagonjwa. Panya, ndege na wanyama wengine wanaweza kueneza

ugonjwa kwa kubeba mizoga ya kuku waliokufa kwa ugonjwa na kuchafua maji na vyakula.

Maambukizi pia yanaweza kupitia katika mayai yanayototolewa na vifaranga kuathirika. Pia mashine za kutotolea zilizochafuliwa zinaweza kuambukiza vifaranga.

Dalili

Kuku wakubwa

Ø  Kuharisha kinyesi cha majimaji na cha rangi ya njano

Ø  Vifo vya ghafla

Ø  Kupauka kwa upanga na masikio kwa sababu ya kupungukiwa damu

Ø  Manyoya hutimka, hushusha mbawa, hufumba macho na kuzubaa (kuvaa koti)

Vifaranga

Ø  Vifaranga wanatotolewa wakiwa wamekufa au dhaifu

Ø  Hujikusanya pamoja na kukosa hamu ya kula

Ø  Kinyesi cha rangi ya njano na huganda kwenye manyoya ya sehemu ya kutolea haja

Ø  Hupumua kwa haraka na kwa shida

Ø  Vifo vingi huweza kutokea kuku wasipotibiwa

Uchunguzi wa Mzoga

Ø  Kinyesi cha rangi ya njano na kijani kwenye manyoya ya sehemu ya kutolea haja kubwa

Ø  Misuli iliyovia na damu kuwa nyeusi

Ø  Ini lililovimba na kuwa na rangi ya pinki

Ø  Bandama lililovimba

Ø  Figo na mayai yaliyovia

Ø  Mabaka meupe kwenye sehemu ya juu ya figo

Tiba

v  Yapo madawa mengi aina ya antibiotiki ambayo yanaweza kupunguza vifo vinavyotokana na ugonjwa.

Lakini madawa haya hayawezi kumaliza kabisa ugonjwa kutoka shambani.

v  Pata ushauri wa daktari.

ZIFAHAMU TARATIBU NA RATIBA ZA UCHANJAJI WA KUKU KUANZIA VIFARANGA NA KUKU WAKUBWA.

TARATIBU NA RATIBA ZA UCHANJAJI

    Wakati wa kutayarisha mpango wa kuchanja kuku kwa ajili ya kinga dhidi ya magonjwa, kuna vipengele vikuu sita Ambavyo unatakiwa uvifahamu na kuvizingatia. Vipengele hivyo ni kama ifuatavyo:

1. Vifaranga vinavyoanguliwa kwa pamoja:

 Iwapo una kundi zaidi ya moja la vifaranga wanaoanguliwa,

Weka utaratibu wa chanjo ambao utapunguza uwezekano wa magonjwa kuenea shambani. Hivyo basi,

Hakikisha vifaranga na kuku wote wanapata chanjo kwa pamoja.

2. Umri wa kuchanja kuku:

Kwa kuku ambao wanatarajiwa kutaga mayai au kuwa kuku wazazi, chanjo

nyingi hutolewa si zaidi ya mwezi mmoja kabla ya kuku kuanza kutaga. Pia kuna baadhi ya chanjo ambazo haziruhusiwi kwa kuku wadogo. (Angalia Ratiba).

3. Magonjwa muhimu katika eneo husika:

Ni muhimu sana kuelewa magonjwa ya kuku yaliyopo katika eneo lako kabla ya kuandaa programu ya uchanjaji, hasa kwa yale magonjwa ambayo chanjo zenye

Vimelea hai hutumika. Hivyo basi, sio busara kuanza kutumia chanjo za aina hii katika maeneo ambayo

Ugonjwa huo haujawahi kuripotiwa.

4. Hali ya kiafya ya kuku watakaochanjwa:

 Usiwape chanjo kuku ambao wanaonyesha dalili za kuathirika kwa mfumo wa hewa au wanaonyesha kuwa na minyoo au wadudu wengine. Kwa kuku walio na dalili hizi chanjo zinaweza kuleta madhara na zisifanye kazi.

5. Aina ya kuku watakaochanjwa:

Kuku wanaofugwa kwa ajili ya nyama wanahitaji kinga ya muda mfupi, hivyo basi chanjo moja inaweza kutosha kabla ya kufikia umri wa kuuzwa. Lakini kuku wa mayai na kuku wazazi wanahitaji programu ya chanjo ambayo itawakinga na magonjwa kwa kipindi chote wanapokua na kutaga. (Zingatia Ratiba).

6. Historia ya Magonjwa katika shamba:

Kabla ya kuandaa mpango wa chanjo, lazima ufahamu ni

Magonjwa gani yaliyoenea katika shamba.

a) Kama unataka kuingiza kuku wapya kutoka mahali ambako ugonjwa umeshawahi kutokea,

kuku hao wachanjwe wiki 3 kabla ya kuwaingiza shambani

b) Iwapo utatumia chanjo yenye vimelea hai, hakikisha kwamba magonjwa hayo yameshawahi

kutokea katika shamba husika. Usitumie chanjo hizi katika shamba ambalo ugonjwa huo

haujawahi kutokea au kutambuliwa.

c) Wasiliana na mashamba jirani kufahamu iwapo wanatumia chanjo zenye vimelea hai. Toa taarifa

kwa mamlaka za mifugo iwapo unapanga kutumia chanjo hizo katika eneo lako. Pata ushauri wa daktari.

TARATIBU ZA UCHANJAJI

Mambo muhimu ya kuzingatia:                                                                                         

  •Hakikisha unazingatia kwa makini masharti ya mtengenezaji wa chanjo: jinsi ya kuhifadhi, kutayarisha na njia inayotumika kumchanja kuku. Wakati wote zingatia masharti ya mtengenezaji kuhusu uhifadhi wa chanjo ili isipoteze nguvu.     

Ni rahisi sana kutunza kuku wa kienyeji: jifunze namna ya kuwatunza kuku wa kienyeji.

Unaweza kutunza kuku wa kienyeji na ukawa na kipato cha uhakika, pamoja na lishe nzuri kwa ajili ya familia.


Ulishaji: Kuku wa kienyeji wanaweza kulishwa kwa kumia mahindi, mchele, na mabaki ya ugali. Vyakula hivi ni lazima vikaushwe vizuri na kusagwa vizuri. Ulishaji ni lazima ufanyike katika sehemu safi au kwa kutumia vyombo vilivyotengenezwa maalumu kwa ajilii ya kulishia kuku.

Banda: Kuku wawe wa kienyeji au wa kisasa, wanahitaji kuwa na banda zuri kwa ajili ya malazi na kuwalinda. Wanahitaji chumba chenye nafasi ya kutosha na kinachopitisha hewa ya kutosha. Ni lazima kuwawekea fito kwa kuwa ndege hupenda kupumzika juu ya fito. Ni lazima banda la kuku lifungwe vizuri nyakati za usiku ili kuzuia wanyama wanaoweza kuwadhuru kuku. Ni lazima liwe safi wakati wote ili kuzuia magonjwa kama vile mdondo na mengineyo. Usitumie pumba za mbao au nguo kuukuu kwenye viota vya kutagia kwani huchochea kuwepo utitiri na funza wa kuku. Inashauriwa kutumia mchanga laini.

Maji ya kunywa: Kuku wapatiwe maji safi. Ni lazima kuangalia mara kwa mara na kuyabadilisha maji. Kamwe usiwape kuku maji machafu.

Chanjo: Chanjo kwa mifugo ni lazima ili kuzuia mashambulizi ya magonjwa. Magonjwa yaliyozoeleka ni kama vile Mdondo, Kideri, Ndui ya kuku, na homa ya matumbo (typhoid). Chanjo kwa kawaida hutolewa mara moja kwa kila baada ya miezi miwili.

Uwekaji wa kumbukumbu: Kumbukumbu zijumuishe aina ya ulishaji, namba ya uzalishaji, muda wa mwisho wa matumizi, kiasi cha malisho kwa kila siku, idadi ya vifo, na idadi ya mayai yaliyozalishwa.

Mwanzoni unahitaji nini?

Wafugaji walio wengi wanauliza wanahitaji nini katika hatua za awali ili kuweza kuanzisha mradi wa ufugaji wa kuku. Hii itategemea aina ya kuku uliochagua kufuga.

Ni busara kuwa na vifaa muhimu vinavyohitajika na viwe katika hali ya usafi kabla ya kuweka kuku bandani mwako. Kama unaanza na vifaranga, vifuatavyo ni vifaa muhimu vinavyohitajika kwa ajili ya vifaranga 200.

• Tenga na utengeneze banda zuri lenye joto na hewa ya kutosha wakati wote.

• Vyombo vinne (4) vya kunyweshea maji, hii ni katika wiki 2 za mwanzo na uongeze vyombo taratibu kulingana na kuku wanavyokua.

• Vyombo vinne (4) vya kulishia chakula, na viongezeke kulingana na kuku wanavyokua.

• Matandazo makavu na safi, inaweza kuwa maranda au mabua ya ngano.

• Pakiti moja au mbili za dawa ya Coccid (hii inapatikana katika maduka yote ya kilimo). Hata hivyo, utaratibu wa chanjo ni lazima ukamilishwe.

• Chakula kwa ajili ya vifaranga ambacho kimezalishwa na watengenezaji wanaoaminika.

Ufugaji wa kuku unaweza kuongeza kipato cha familia

“Mimi ni mfugaji mdogo wa kuku wa kienyeji katika viunga vya jiji la Dar es Salaam. Nina kuku 65 ambao ninawafuga katika eneo dogo nyumbani. Nilivutiwa kuanza ufugaji wa kuku wa kienyeji baada ya kutumia fedha nyingi kununua mayai ya kuku wa kienyeji kwa ajili ya matumizi ya nyumbani.